W obecnym czasie słowo „sobór” w potocznym użyciu oznacza po prostu Sobór Watykański II, który dla niektórych stał się wręcz jedynym punktem odniesienia. Tymczasem w historii Kościoła szczególnie istotne były sobory pierwszego tysiąclecia, na których wykluwał się niejako dogmat chrześcijański. Dlatego cieszy fakt II wydania książki ks. Starowieyskiego, wydania na tyle przero­bionego i uzupełnionego, że można w zasadzie uznać je za nową pozycję. Książka pokazuje historię pierwszych soborów Kościo­ła aż do czasu schizmy wschodniej. Podzielona jest na dwie ob­szerne części: pierwsza to historyczny opis wydarzeń, drugą zaś stanowi kompendium tekstów soborowych i fragmentów staro­żytnych pism odnoszących się wprost do danych soborów czy zagadnień na nich omawianych. Dzięki temu książka jest bez wątpienia wielkim skarbcem wiedzy dotyczącej tych kluczowych w dziejach Kościoła wydarzeń, jakimi były sobory powszechne. Pierwsza, narracyjna część, jest niezwykle ubogacająca meryto­rycznie, a jednocześnie lekka co do formy, tak że lektura jest prawdziwą przyjemnością. W barwny sposób autor pokazuje meandry losów starożytnego Kościoła gromadzącego się w oso­bach biskupów na soborach. W losach tych zbiega się w prze­dziwny sposób to, co boskie, z tym, co – jak powtarza wielokrot­nie autor – „aż za bardzo ludzkie”. Ostatecznie jednak „historia soborów, to dzieje zmagań się myśli ludzkiej, która dąży do poznania i wyrażenia słowami tajemnicy Przedwiecznego i Wcie­lenia Jego Syna, Jezusa Chrystusa, zmagań trudnych, w których nie brakowało bolesnych błędów obnażających ludzką słabość”. Niezwykle cenna jest także druga część książki, zbierająca teksty źródłowe. Starowieyski nie ogranicza się jedynie do samych definicji dogmatycznych i orzeczeń soborów. Obok soborowych kanonów czytelnik odnajdzie teksty pokazujące kontekst wyda­rzenia, przyczyny teologicznych sporów, a nawet osobiste relacje uczestników. Perspektywę Credo nicejskiego uzupełniają poema­ty Ariusza, zaś Sobór Efeski poznajemy nie tylko okiem Cyryla Aleksandryjskiego, ale także z relacji Nestoriusza. Dodatkowym walorem książki jest jej aspekt ekumeniczny, wyeksponowany już w tytule. Pierwsze sobory są wszak wydarzeniami dokonują­cymi się w łonie jeszcze niepodzielonego Kościoła. Mocny akcent położony przez autora na wzrastające napięcie pomiędzy Wscho­dem a Zachodem pozwala głębiej spojrzeć na dzisiejsze relacje katolicko-prawosławne. Lektura książki Sobory niepodzielone­go Kościoła dzięki ogromnej dawce wiedzy historycznej o Ko­ściele i jego teologii pozwoli na pewno lepiej zrozumieć współ­czesną rzeczywistość eklezjalną. Ponadto erudycyjny charakter pozycji i obfity zbiór tekstów źródłowych sprawiają, że jest to książka, po którą czytelnik sięgnie nie raz.

mw